Medeniyetler Beşiği Mazgirt

Mazgirt, kaynaklarda eski ismine rastlanamasa da halk dilinde ‘’Mezingirt’’ diye anılır. Urartular da, Gert kelimesi şehir anlamına gelir. Büyük şehir, büyük ormanlık anlamında kullanıldığı ve İ.Ö. 9. yy’ da yöreye hakim olan Urartular tarafından konduğu tahmin edilmekte. İlçenin tarihi tunç devrine kadar gitmektedir. Tarih boyunca çeşitli uygarlıklar ve toplumlar hüküm sürmüş. Günümüze kalan eserler daha çok Akkoyunlu dönemine ait. Bu eserlerin başında Elti Hatun Türbesi ve Elti Hatun Cami geliyor. Şehir merkezinde yer alan türbeyi Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan kız kardeşi Elti Hatun için 1400 yılın da yaptırmış. Yaklaşık 20 metre yüksekliğin de ve huni şeklinde, kesme taş mimarisi ile inşa edilen türbe de Elti Hatun ve O’nun eltisi ile bir de çocuk mezarı var. Fotoğraf çektikten sonra yola devam ediyoruz.

Sırada Gölbağı Ermeni Kilisesi var. Yola devam daha yeni başladık. Merakla yanımıza gelen küçük çocuklarla vedalaşıp yürümeye başlıyoruz.. Ben ‘’çok uzak mı?’’ diye sorarken Cihan 30-40 metre ileride taş yığını haline gelmiş olan yapıyı gösteriyor, geldik diyor. İnanamıyorum, tarihin yok edilişine bir kez daha tanıklık ediyorum üzülerek. Bana kilise olarak gösterilen yapıdan geriye kalan bir yıkılmış duvar -diğer üçü yok zaten- kapı denir mi, emin olamadığım bir kapı, hepsi bu kadar. Cihan anlatıyor kilisenin başına gelenleri. Pek çok medeniyete beşiklik eden Mazgirt’te 1960 yılına kadar yaşayan Ermenilere ait olan kilise son 50 yılda ihmal ve bakımsızlıktan harabeye dönüşmüş. Önce tavanı çöken, daha sonraları define avcıları tarafından duvarları sökülen kilise, son zamanlarda yeni ev yapanların sökülen taşları kendi evlerinde kullanmak üzere almaları ile geriye sadece kalıntılar kalmış. Üzülerek bakıyorum neredeyse yerle bir olmuş duvarlarına. Çaresiz, üzgün ayrılıyoruz kilise kalıntılarından. Kilisenin tarihi hakkında yaptığım araştırmalarda, hangi yıllarda inşa edildiği hakkında bir bilgiye ulaşamadım.

 

Şimdi kale diyor Cihan, Cemal ve ben takip ediyoruz rehberimizi. Kiliseden çok uzaklaşmadan erik ve elma ağaçlarının çiçekleri karşılıyor bizi. Görülmeye değer manzara karşımızda, hemen fotoğraflıyoruz bu manzarayı, Mazgirt baharı erken karşılamış belli. Bahçeden ayrılıp kaleye doğru yöneliyoruz.
Kalenin önüne gelip bakıyorum, surlarla çevrili kalenin üst kısmında köşk şeklinde bir yapının olduğunu söylüyor rehberimiz. Taşlar oyularak evler, sulama kanalları ve tüneller yapılmış. Kırkmerdiven dedikleri mağara geçişi de taşların oyulması ile yapılmış.

 

Çıkabilecek miyim emin değilim, ama çıkmalıyım. Şehri en iyi göreceğim yer burası olacak biliyorum. Oldukça yüksek ve dik kayalık bir yüzeyden tırmanmamız gerekecek. İlk adım, çantamı Cemal’e veriyorum, sonra fotoğraf makinasının güvenliğini sağlıyorum. Karagöl tırmanışında eski makinanın başına gelenlerin bu makinaya olmasını istemiyorum çünkü. Cihan önde, Cemal arkasında, en arkada ben olmak üzere yükselmeye başlıyoruz. Kırkmerdiven denilen yerden çıkmayı öneriyor bize, reddetmek gibi bir lüksümüz yok, rehber ne derse olacak. Patikayı geçip kayalıklara vardığımızda bir ara ümitsizliğe kapılıyorum, ayağımı bastığım taş kopup düşüyor aşağıya, elimi nereye atsam kopup geliyor taşlar. Kararlıyım çıkmalıyım kaleye. Cihan ve Cemal’in desteği ile mağara girişine geliyoruz. Biraz soluklandıktan sonra mağaraya yani, merdivenlere giriyoruz. Bir çeşit tünel gibi burası, sürekli yükselen bir tünel. Tünelin bittiği yerde mağara karşılıyor bizi. Önü açık, olabildiğince yüksekteyiz ve Mazgirt’i seyrediyoruz.. Değiyor yorgunluğumuza bizi karşılayan manzara.

 

Saatime göz atıyorum. Vakit daralıyor kalenin en üst kısmına çıkmaya vaktimiz yok, inmemiz gerektiğine karar veriyoruz arkadaşlarımla. İniş kolay, mağaranın yanında ki patikadan çok kolay iniyoruz. Kalenin eteğinde şehir kıyısında Elti Hatun Cami çıkıyor karşımıza.
Yapımına 1257 yılında başlanmış ve 1400 yılında tamamlanmış olan cami Selçuklu dönemi mimarisini anımsatıyor. Cihan’ın verdiği bilgiye göre (büyüklerinin anlattıklarına dayanarak) caminin zamanında iki katlı bir kilise olduğu ve sonradan camiye dönüştürüldüğü. Alt katının zamanla çöktüğü ve tek katın kullanılır olduğu. Caminin minaresinin 1957 yılında inşa edilmiş olması anlatılanların üzerinde düşünmek gerektiğini gösteriyor. Caminin tarihi ve özellikleri hakkında bana bilgi verecek tarih ve sanat tarihi uzmanlarına ihtiyacım olacak anlaşılan. Anahtarını görevliden alıp giriyoruz içeri.
Boşluk karşılıyor sanki beni, yerdeki halılardan başka eşya yok neredeyse. Boş duvarlar, çok ilginç ne duvarlarda, ne de tavanda hiç bir şey yok. Aydınlatma lambaları da çok sade, çok kalamıyorum içeride saati hatırlatarak arkadaşlarıma, çıkıyorum camiden.

Ara sokaklardan Cihan’ın evine doğru hızlı adımlarla ilerliyoruz. Hava kapattı, karabulutlar ağlayacak üstümüze birazdan. Acele etmeliyiz, ben hazırlıklıyım yağmura, fakat, rehberimizin kıyafeti pek uygun değil, acelemiz Cihan için. Bize yorgunluk kahvesi ikram edecek, hayır diyecek durumda değiliz, mutlulukla kabul ediyoruz bu güzel teklifi. İlk damlaları düşerken bulutun rehberimizin bahçesine giriyoruz. Aniden bastırıyor yağmur. Bardaktan boşanırcasına tabiri burada hafif kalıyor bence. Sellere neden olan çok yağmurlar gördüm, ama, böylesini görmedim. Dersim’de bardaktan yağmıyor, sicim gibi dedikleri bu olsa gerek. Yağmura rağmen bahçede oturuyoruz, kahvelerimizi içerken. Böylece bir gezimiz daha sona eriyor. Cihan’a teşekkür edip kalkıyoruz. Yağmur altında koşarak otogara gidiyoruz, 15.00 da ayrılmayı düşündüğümüz Mazgirt’ten 14.00 minibüsü ile ayrılıyoruz.

Meralar yine diz boyu ot.. Atlar, inekler ve keçiler otlamakta yağmurun altında. Yol kenarlarında ve köylerde rastladığımız insanlar iki yolcusuyla geçen minibüse bakmakta. Ben hüzünle el sallarım insanlara; ‘’hoşçakalın, beni misafir ettiğiniz için teşekkür ederim, hoşçakalın.. Geride medeniyetler beşiği Mazgirt kalıyor ve görmek için vaktimizin kalmadığı Çoban Baba Türbesi. Oysa O’nun da tabelasında 12 km yazıyordu..